Jarenlang bekeek hij de wereld van een afstand. Van binnen naar buiten. Van achter het raam. Of sterker nog: door een luchtrooster in de kruipruimte. David Sealtiel overleefde de Tweede Wereldoorlog bij de familie Bronger in Leeuwarden. Een peutertje dat in geval van nood onder de vloer of in een regenton werd verborgen.
Niet alleen Joden die de concentratiekampen overleefden hielden daar trauma’s aan over. Ook degenen die ondergedoken zaten liepen psychische schade op. In Israël is daar lange tijd geen ruimte en aandacht voor geweest. De stichtingen Elah (van oorsprong Nederlands) en Amcha bieden hulp.
Hij dacht dat het een misplaatste grap was. Maar Harry Lezer kreeg begin dit jaar daadwerkelijk de brieven te lezendie zijn moeder Mary Lezer-Swaab 77 jaar geleden verstuurde vanuit de Hollandsche Schouwburg in Amsterdam. Harry’s ouders Mary en Jozef zijn in Auschwitz omgebracht. Zelf overleefde hij de oorlog in Friesland.
De Joodse Ruth de Jonge duikt tijdens de Tweede Wereldoorlog onder in Leeuwarden in het gezin van verzetsman Krijn van den Helm. Ze wordt door hem ingeschakeld. Het was gevaarlijk schrijft ze in een brief. Ruth staat erbij als Krijn wordt doodgeschoten. In 1953 emigreert ze naar Amerika. Op 4 maart werd ze 99. Verhaal van een vergeten verzetsheldin.
Bennie de Goede uit het Israëlische Haifa en Ruurd Verbeek uit Drachtstercompagnie boekten zonder het te weten dezelfde cruise. Hoe toeval en onwaarschijnlijkheid samenvallen en een Joods onderduikertje zijn kleuterkameraad tegenkomt. Een verhaal dat leest als een filmscript.
Tot op heden danken veel Joodse onderduikers hun leven mede aan de inzet van verzetsman Sjoerd Wiersma uit Joure. Hij speelde een belangrijke rol in het onderbrengen van Joodse ‘crèchekinderen’ uit de Hollandsche Schouwburg in Amsterdam.
Felix van der Wissel speelde als predikant van de Doopsgezinde Kerk in Leeuwarden in de Tweede Wereldoorlog een belangrijke rol bij het onderbrengen van Joodse kinderen in onderduikgezinnen in Friesland. Wat bewoog deze man? ,,Hij deed wat nodig was en vond dat vanzelfsprekend’’, vertelt zijn kleindochter Baukje van der Wissel.
Jan Binnema belandde als 6 weken oude baby in het najaar van 1943 vanuit Amsterdam in Ferwert. Hij was vermoedelijk een van de laatste Joodse kinderen die onderdoken in Friesland. Nooit eerder deed hij zijn verhaal in de media. Nu is het moment, als eerbetoon voor zijn heit en mem: Jaap en Tine Binnema.
Tientallen van de Joodse kinderen die vanuit de crèche tegenover de Hollandsche Schouwburg in Amsterdam naar Friesland werden gesmokkeld, kwamen in en rond Sneek terecht. De coördinatie was daar in handen van de kapelaan, de doopsgezinde dominee en de hervormde hulppredikant. Doktersvrouw mevrouw Gerritsma speelde ook een hoofdrol.
De speurtocht naar Joodse kinderen die in de oorlog vanuit de crèche tegenover de Hollandsche Schouwburg in Amsterdam naar Friesland zijn gesmokkeld, heeft de eerste voorzichtige resultaten geboekt. Inmiddels is van twintig mensen zeker dat ze zo in Friesland zijn beland.