De Fryslân DOK-searje ‘Smokkelbern’ fertelt yn 5 dielen de ferhalen fan Joadske bern dy’t yn 1942 en 1943 fan Amsterdam nei Fryslân smokkele waarden. Hûnderten bern oerlibben sa de oarloch. Diel 1 ‘Teesurrogaat’ is te sjen op 17 april by NPO2 en op 18 april by Omrop Fryslân.
Waarom hebben de vrouwen in het verzet zo weinig aandacht gekregen in de geschiedschrijving? Die vraag stelt geschiedenisstudente Anna Boogaard in aflevering 2 van de podcast Smokkelbern, met verhalen van Joodse onderduikkinderen in Fryslân.
Smokkelbern is in podcast mei ferhalen fan Joadske ûnderdûkbern yn Fryslân. Yn ôflevering 1 geane podcastmakkers Gerard van der Veer en Karen Bies op besite by histoarikus Bert Jan Flim, dé kenner fan de Joadske ûnderdûk yn Nederlând.
De bijeenkomsten van “De terugkeer van de Joodse Kinderen” gaan niet door dit voorjaar. Geen muziektheater, geen lezingen, geen foto-tentoonstelling. Ook geen ‘Dag vol verhalen’, die anders op zondag 3 mei gehouden zou worden. Buro de Vries staat deze dag in het teken van de verhalen van Joodse kinderen.
Loek Groenteman kreeg als tienjarige Joodse jongen een onderduikplek in Echten. Bij Siemen en Hielkje Visser voelde hij zich gelukkig. Jaren later bedankte hij hen met een standbeeld. ‘Het kind is er nog’ is een monument geworden voor alle ouders die in de oorlog een Joods kind opnamen. Loek is in 2016 overleden. Maar voor zijn dochter Elise Groenteman is het kind Loek heel dichtbij.
De Joodse Grace Heymans-Van West (1939) woont tijdens de Tweede Wereldoorlog ruim twee jaar bij de familie Nicolai in Drogeham. Na de bevrijding blijft ze nog een jaar bij deze Aaltje en Pieter, die zelf geen kinderen hebben. Het echtpaar Nicolai leeft in de veronderstelling dat de ouders van Grace zijn omgekomen. Maar na de bevrijding komt er toch een brief van Julie van West, de moeder van Grace.
Hielke en Gelske Brouwer uit Twijzel brachten tijdens de Tweede Wereldoorlog ongeveer honderd Joden in veiligheid. Hun woning werd daarnaast gebruikt als doorgangshuis voor onderduikers. Een van hen, Marthi Hershler-de Wilde, legde een verzameling aan van verhalen van de geredde Joden. Marthi: “Het is haast niet te beseffen wat hij gedaan heeft voor andere mensen. Hielke Brouwer was een man van weinig woorden. Hij sprak niet, hij deed.”
Op in witte gevel aan de Swartewei in Koudum hangt nog altijd een bordje met de naam ‘Rifka.’ De familie De Boer woonde hier in de oorlog en noemde het huis naar het Joodse meisje, dat bij hen was ondergedoken. Rebecca Bitterman, de kleine Rifka: “Eigenlijk heb ik heit en mem altijd als mijn eigen ouders beschouwd.” Een verhaal in de serie De terugkeer van de Joodse kinderen.
Hij bekeek de wereld van een afstand, van achter het raam, of door het luchtrooster van de kruipruimte. Bij ‘pappe en moeke’ Bronger in Leeuwarden bracht David Sealtiel de oorlog door. Een verhaal in de serie De terugkeer van de Joodse kinderen.
Joodse kinderen die in de onderduik de oorlog overleefden, hebben daar vaak een trauma aan overgehouden. De stichtingen Elah en Amcha in Israël bieden therapie. Sommige Joodse onderduikkinderen uit Friesland verhuisden later naar Israël. Een interview met psychotherapeuten Yaela Cohen en Elisheva van der Hal, in de serie ‘De terugkeer van de Joodse kinderen’.