Na het zien van een film over de Tweede Wereldoorlog, vroeg Jolanda van Rij zich af hoe haar moeder ondergedoken had gezeten in die periode.
Zelf heeft zij nooit meer wat over die tijd verteld, omdat het te moeilijk was.
Tresoar heeft een uniek filmpje uit de oorlogsjaren in Engwierum naar buiten gebracht. Frans Kloosterman, kruidenier in het dorp, filmde zijn gezin én de onderduikers die ze opvingen, onder wie het Joodse meisje Lea Cohen. Zij overleefde de oorlog.
De Fryslân DOK-searje ‘Smokkelbern’ fertelt yn 5 dielen de ferhalen fan Joadske bern dy’t yn 1942 en 1943 fan Amsterdam nei Fryslân smokkele waarden. Hûnderten bern oerlibben sa de oarloch. Diel 1 ‘Teesurrogaat’ is te sjen op 17 april by NPO2 en op 18 april by Omrop Fryslân.
Waarom hebben de vrouwen in het verzet zo weinig aandacht gekregen in de geschiedschrijving? Die vraag stelt geschiedenisstudente Anna Boogaard in aflevering 2 van de podcast Smokkelbern, met verhalen van Joodse onderduikkinderen in Fryslân.
Smokkelbern is in podcast mei ferhalen fan Joadske ûnderdûkbern yn Fryslân. Yn ôflevering 1 geane podcastmakkers Gerard van der Veer en Karen Bies op besite by histoarikus Bert Jan Flim, dé kenner fan de Joadske ûnderdûk yn Nederlând.
Op 15 juni 1939 wordt een zevenjarig Joods meisje uit Wenen door haar ouders en broer uitgezwaaid als ze op de trein stapt om aan het naziregime te ontkomen. Lisl Lichtenstein mag één klein koffertje meenemen en belandt via Nederland in Engeland. Door deze vlucht overleeft ze de Tweede Wereldoorlog. Haar hele familie komt om, is de wetenschap die ze in haar graf meeneemt. Haar dochter, Sue Smeding uit Harlingen, weet sinds kort beter. Zij vond twaalf familieleden terug.
Clara Haagens is een van de Joodse kinderen die naar Friesland zijn gesmokkeld tijdens de Tweede Wereldoorlog. Clara en broertje Henk overleefden de oorlog. Hun ouders niet. In een kleine biografie beschrijft dochter Jolanda de jeugd van haar moeder. Een speurtocht die pas na de dood van Clara begon.
Een voorliefde voor varkens. De herinnering aan de hand van een militair op haar hoofd, een levenslange angst voor de wc. Freddy Kater weet bijna niets over haar eerste levensjaren. Tot haar spijt: ,,Want ik doe de mensen in Friesland die mijn leven hebben gered tekort.’’ Maar het goede nieuws is: Freddy, alias Donsje, het beschermelingetje van verzetsheldin Ruth de Jonge is opgespoord. ,, Miracles do happen .’’
Fred Senator (1937) overleefde de oorlog in de onderduik bij de familie Visser in Holwerd. ‘Lytse Freddie’ kon gaan en staan waar hij wilde en knuffelde met de hond van de Duitsers. ,,Na de oorlog kreeg ik de klappen die ik in de oorlog was misgelopen.”
Veertien portretten van onderduikkinderen op evenzoveel plekken in Friesland moeten de herinnering levend houden aan deze oorlogsgeschiedenis. Fred van Vliet (77): ,,Dit is een eerbetoon aan mijn vier ouders.”